تجربه کووید-۱۹ باعث شد دانشمندان به دنبال راه‌هایی برای شناسایی دیگر بیماری‌های همه‌گیر احتمالی در آینده باشند. به همین دلیل فرودگاه‌های بزرگ سراسر جهان در حال رهگیری، تجزیه و تحلیل فاضلاب و زباله‌های هواپیماها برای شناسایی امکان شیوع بیماری‌های خطرناک جدید هستند.
نشریه بریتانیایی تلگراف در گزارشی نوشت دانشمندان در تلاش برای جلوگیری از بروز یک بیماری همه‌گیر دیگر، فاضلاب جمع‌آوری شده در طول پروازهای برون‌مرزی را آزمایش می‌کنند.
ویروس کرونا تنها یکی از عوامل بیماری‌زا شبیه به فلج اطفال، ابولا و تب زرد است که از بدن عبور می‌کنند و دانشمندان می‌توانند وجود آن‌ها را در فاضلاب‌های خطوط هوایی شناسایی کنند.
تایلند از اولین کشورهایی است که آزمایش روی فاضلاب هواپیماها را آغاز کرده است.
این کشور که فقط سه ساعت و نیم از ووهان فاصله دارد، اولین مورد کووید-۱۹ را روز ۱۳ ژانویه ۲۰۲۰ در خارج از چین شناسایی کرد.
در آن زمان مقام‌های بهداشت عمومی تایلند تنها از سیستم کنترل دمای بدن مسافران در فرودگاه‌های خود استفاده می‌کردند اما اکنون برنامه نظارتی جدید مورد استفاده به آن‌ها امکان بررسی فاضلاب مسافری را داده است.
دکتر روم بواتونگ، مدیر کنترل بیماری‌های واگیر بین‌المللی و واحد قرنطینه وزارت بهداشت تایلند در این‌باره به تلگراف گفت: «ما این ایده را از مراکز قرنطینه و هتل‌ها در طول همه‌گیری کرونا گرفتیم.»
اعضای تیم او هر روز پس از پوشیدن لباس‌های ایزوله، با دقت نمونه‌هایی از صدها پرواز طولانی‌مدت ورودی به فرودگاه شلوغ سووارنابومی بانکوک را جمع‌آوری می‌کنند. نمونه‌ها در یک آزمایشگاه کوچک در داخل فرودگاه برای شناسایی ویروس‌های ناقل بیماری‌های کووید، تب زرد، ویروس نیل غربی و اخیرا فلج اطفال مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرند.
قدمت سیستم هشدار
در دهه ۱۹۴۰ دانشمندانی در ایالات متحده برای اولین بار ردیابی ویروس فلج اطفال در فاضلاب شهری را پیشنهاد کردند. روشی که در سال‌های بعدی به یک ابزار نظارتی ضروری تبدیل شد.
بسیاری از ویروس‌ها و باکتری‌ها نه تنها برای روزها بلکه حتی پس از مرگ نیز در فضولات انسانی زنده می‌مانند و ردی از خود به جای می‌گذارند.
ویروس کووید یکی از پاتوژن‌های قابل تشخیص در فاضلاب است. به همین دلیل در طول همه‌گیری، برخی از کشورها از بریتانیا گرفته تا هند برنامه‌هایی نظارتی را برای تشخیص وجود این ویروس راه‌اندازی کردند اما طرح آزمایش فاضلاب بین‌المللی به دست آمده از توالت‌های هواپیماها به تازگی راه‌اندازی شده است.
به گفته کارشناسان، این سیستم، پتانسیل یک سیستم هشدار اولیه را برای همه‌گیری‌های آینده دارد.
پروفسور کوین توماس از دانشگاه کویینزلند، سال گذشته خواستار تشکیل یک شبکه نظارت جهانی برای ردیابی تهدید گونه‌های جدید سارس و خطرات آینده سلامت جهانی شد.
این برنامه شامل یک شبکه جهانی از فرودگاه‌های بین‌المللی استراتژیک در پنج قاره است. داده‌های جمع‌آوری شده از فاضلاب هواپیماها با داده‌های تاریخچه سفرهای هوایی ترکیب می‌شوند تا حرکت جهانی ویروس‌ها را در زمان واقعی ردیابی و مدل‌سازی کنند.
فرودگاه بین‌المللی سانفرانسیسکو در آمریکا اولین فرودگاهی است که در ماه می‌گذشته از این روش نظارتی استفاده کرد.
تایلند در ژوییه ۲۰۲۲، وقتی قوانین قرنطینه و انجام آزمایش کووید را برای مسافرانی که وارد این کشور می‌شدند لغو کرد، یک برنامه آزمایشی را برای بررسی فاضلاب هواپیمایی راه‌اندازی کرد.
هدف این برنامه، شناسایی انواع جدید ویروس به محض رسیدن آن‌ها به مقصد بود تا در سریع‌ترین زمان ممکن هشدارهای لازم به مقامات داده شود.
دکتر بواتونگ گفت: «در این رویکرد، سریع عمل کردن یک دستاورد فوق‌العاده مهم است.»
او افزود: «از آن‌جایی که این تیم تنها قادر به جمع‌آوری نمونه‌هایی از پنج تا ۱۰ پرواز در روز است، فاضلاب پروازهای کشورهایی را مورد بررسی قرار می‌دهند که گونه‌های خطرناک در آن‌ها در حال گسترش‌اند.»
مرحله آزمایشی این روش نظارتی در تایلند با موفقیت انجام شد. در نتیجه در اواخر سال ۲۰۲۲، این واحد تصمیم گرفت طیف وسیع‌تری از ویروس‌ها از جمله فلج اطفال را نیز مورد بررسی قرار دهد.
بواتونگ گفت: «با این روش می‌توانیم از وجود ناقلان بدون علامت فلج اطفال مطلع شویم و در صورت شناسایی آنان، نظارت را در داخل کشور افزایش خواهیم داد.»
او اضافه کرد که این تیم، کشورهای مختلف را بسته به رویدادهای خارجی هدف قرار می‌دهد. به عنوان مثال، در طول سفر حج در تابستان گذشته، بر جست‌وجوی مرس و کووید در میان پروازهایی از مبدا عربستان سعودی تمرکز کرد.
به گفته بواتونگ، اکنون اگر ناقل یک بیماری همه‌گیر در پروازی وجود داشته باشد، خیلی سریع متوجه آن می‌شوند
او خبر داد که اکنون نگرانی‌هایی در مورد شیوع تب زرد وجود دارد: «این ویروس در حال حاضر در آسیای جنوب شرقی دیده نشده اما پشه‌ای که عامل انتشارش است در این مناطق وجود دارد.»
محدودیت‌های برنامه
محدودیت‌هایی برای این برنامه‌های کنترل فاضلاب هواپیماها وجود دارد. مهم‌ترین مورد اینکه وقتی مسافران از توالت هواپیما استفاده می‌کنند باید حتما مدفوع کرده باشند تا بتوان نمونه‌ها را آزمایش کرد. بنابراین این روش عمدتا برای پروازهای طولانی‌مدت کاربردی است.
از سوی دیگر تشخیص اینکه کدام فرد ناقل است و نیز تجزیه و تحلیل نمونه‌ها، می‌تواند روندی پرهزینه باشد.
با وجود این، نظارت بر فاضلاب هواپیماها با هدف شناسایی ویروس‌های خطرناک ابزار مهمی است زیرا کشورها برای درک بهتر چگونگی انتقال بیماری از مرزها، در حال رقابت با هم هستند.
پروفسور توماس گفت: «جمع‌آوری نمونه‌ها از فاضلاب راحت‌تر از جمع‌آوری نمونه مسافران به صورت جداگانه است.»
به گفته او، این روش یک ابزار جدید است که به تایلند در شناسایی تهدیدهای بالقوه همه‌گیری کمک فراوانی می‌کند.