تحلیل

هفته گذشته، از ۷ تا ۱۳ سپتامبر، مجموعه‌ای از تحولات مهم در خاورمیانه رخ داد که می‌تواند پیامدهای بلندمدتی برای منطقه داشته باشد. از حمله هوایی اسرائیل به قطر گرفته تا تخریب برج‌های غزه، تحولات سازمان ملل و تنش‌های فزاینده در روابط اسرائیل با همسایگان و متحدان.

وقتی در پاییز ۱۴۰۱ و پس از کشته شدن مهسا (ژینا) امینی، خیابان‌های ایران شاهد موجی از اعتراض و خشم ملی شد، در عرصه بین‌المللی نیز رخدادی بی‌سابقه اتفاق افتاد: تشکیل هیات حقیقت‌یاب توسط شورای حقوق بشر سازمان ملل. این تصمیم نقطه عطفی در واکنش جهانی به سرکوب اعتراضات در ایران بود.

وای‌نت در گزارشی از تهران پس از جنگ ۱۲ روزه با اسرائیل می‌نویسد فضای شهر آکنده از وحشت، سرکوب و ناامنی است؛ در حالی که ماموران «پلیس‌ اخلاق» به بهانه جست‌وجوی «جاسوسان اسرائیلی» در خیابان‌ها حضور پررنگ‌تری یافته‌اند و صدها نفر به اتهام همکاری با اسرائیل بازداشت یا اعدام شده‌اند.

روزنامه وال‌استریت ژورنال در گزارشی تحلیلی نوشت که جنگ ۱۲ روزه اخیر میان ایران، آمریکا و اسرائیل، بسیاری از تصورات دیرینه درباره واکنش جمهوری اسلامی در برابر حملات خارجی را دگرگون کرده است.

به‌گزارش رویترز، مجلس نمایندگان آمریکا روز چهارشنبه قصد داشت با یک دقیقه سکوت یاد «چارلی کرک»، فعال سرشناس محافظه‌کار که در جریان سخنرانی در دانشگاهی در یوتا هدف گلوله قرار گرفت و کشته شد، گرامی بدارد.

در روزهای اخیر، بحث درباره احتمال وقوع جنگ به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های مردم ایران تبدیل شده است. اظهارات ضد و نقیض مقامات رسمی، فضای جامعه را دچار نوعی سردرگمی و تعلیق کرده است.

هر سال ۱۰ سپتامبر، روز جهانی پیشگیری از خودکشی، یادآور ضرورت گفتگو و اقدام جمعی برای کاهش این بحران انسانی است. خودکشی پدیده‌ای چندعاملی است که تنها به مشکلات فردی محدود نمی‌شود، بلکه بازتاب فشارهای ساختاری، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی است که سلامت روان جامعه را تهدید می‌کنند.

نسخه ترمیم شده «باشو، غریبه‌ کوچک»، جشنواره ونیز امسال را به وجد آورد و جایزه بخش فیلم‌های کلاسیک مرمت شده را از آن خود کرد؛ نگین درخشان سینمای ایران که بارها به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران انتخاب شده اما چهار سال توقیف بود و مسئولان وقت ۷۴ مورد اصلاحیه مضحک به آن دادند.

در شرایطی که بوی فروپاشی جمهوری اسلامی به وضوح به مشام می‌رسد و احتمال سقوط این نظام چه در اثر حمله خارجی، چه از مسیر قیام مردمی افزایش یافته، برخی ازچهره‌های سیاسی جمهوری اسلامی امروز شعار می‌دهند: «انقلاب بد است، مردم نباید انقلاب کنند.»

رهبر جمهوری اسلامی پس از گذشت هشت روز از هفته دولت، با تاخیر قابل توجهی با اعضای دولت پزشکیان دیدار کرد. این دیدار برخلاف سنت هر ساله که هشتم شهریور انجام می‌شد، به تعویق افتاد؛ نشانه‌ای که بیش از هر چیز بیانگر ترس و نگرانی شخص اول نظام از تهدیدات امنیتی است.

روزنامه اسرائیل هیوم در یادداشتی با اشاره به توافق‌های ابراهیم نوشت بسیاری از کشورهای عربی اسرائیل را قدرتی راهبردی با توان اقتصادی و نظامی و همچنین «سدی حیاتی» در برابر تهدیدهای جمهوری اسلامی می‌بینند و دیگر حاضر نیستند «افراط‌گرایی فلسطینی» آینده‌ آن‌ها را به گروگان بگیرد.

جنگ اخیر در مرزهای شمالی اسرائیل پایان یافته، اما آرامش پس از آن شکننده و موقت است. حزب‌الله با وجود از دست دادن فرماندهان ارشد، زیرساخت‌های حیاتی و بخش قابل توجهی از زرادخانه‌اش، از بین نرفته و اکنون تلاش می‌کند توان نظامی خود را بازسازی کند.

مردم هر کشوری برای اداره زندگی روزمره و برنامه‌ریزی برای آینده، نیاز دارند به حکومت خود اعتماد کنند و احساس حداقلی از امنیت و ثبات داشته باشند؛ اما امروز وضعیت اکثر مردم ایران به‌گونه‌ای است که نه قادر به ساماندهی امور روزمره خود هستند و نه می‌توانند برای آینده‌ برنامه‌ریزی کنند.

راه‌حل دوکشوری برای مناقشه اسرائیل و فلسطین‌ها در شرایطی که بیش از نیم قرن از جنگ ۱۹۶۷ و تصویب قطعنامه ۲۴۲ شورای امنیت می‌گذرد، همچنان تنها گزینه عملی برای صلح و ثبات پایدار در منطقه توصیف می‌شود. اما فرصت موجود برای تحقق این راه‌حل هر روز محدودتر می‌شود.

مرکز امنیت و امور خارجی اورشلیم در تحلیلی نوشت جمهوری اسلامی ایران در شرایطی شکننده قرار دارد؛ علی خامنه‌ای در آستانه افول است و هیچ‌یک از گزینه‌های مطرح برای جانشینی توان حفظ اصل ولایت فقیه را ندارند.

حاکمان ایران به رغم ضرباتی که در جنگ با اسرائیل متحمل شدند، همچنان از مقاومت می‌گویند و از آمادگی برای جنگ. شاید از این رو که هزینه مذاکره و تغییر را بیش از رویارویی نظامی می‌دانند.

روزنامه اسرائیلی هاآرتص در تحلیلی تازه نوشت با وجود فشارهای فزاینده آمریکا و موضع نرم‌تر اسرائیل، دولت لبنان هنوز نتوانسته جدول‌زمانی روشنی برای خلع سلاح حزب‌الله تعیین کند؛ موضوعی که آینده امنیتی لبنان را با پیچیدگی و بیم از بازگشت جنگ داخلی گره زده است.

همایون شجریان از برگزاری نخستین کنسرت خیابانی خود در میدان آزادی خبر داده و می‌گوید «بدون تلاشی از سوی من، یکباره مجوز صادر شد».