بلومبرگ با انتشار گزارشی تحقیقی هشدار داده یک گروه رو به رشد از کشتی‌های «ناوگان تاریک» که مصون از پیگیری و مجازات در حاشیه یک گذرگاه دریایی شناخته‌شده فعالیت می‌کنند، در ماه‌های اخیر، صدها میلیون بشکه نفت تحریم‌شده ایران را جابه‌جا کرده و به چین قاچاق کرده‌اند.
بلومبرگ در گزارش خود هشدار داده که این جابه‌جایی نظارت‌نشده نفت می‌تواند منجر به یک فاجعه زیست‌محیطی منجر شود. ناوگان اشباح، اصطلاحی است که برای اشاره به کشتی‌های حامل نفت تحریم‌شده ایران به کار می‌رود.
بنا بر این گزارش، ۶۵ کیلومتری شرق شبه‌جزیره مالزی، بزرگ‌ترین نقطه تجمع نفتکش‌های ناوگان تاریک در جهان قرار دارد. کشتی‌هایی قدیمی، که اغلب تحت پرچم‌های مصلحتی و بدون بیمه فعالیت می‌کنند، روزانه به اینجا می‌آیند تا محموله‌های خود را دور از چشم‌های کنجکاو منتقل کنند.
این همان راهی است که میلیاردها دلار نفت تحریم‌شده ایران هر ساله به چین می‌رسد، حتی با وجود این‌که این کشور، رسما بیش از دو سال است که حتی یک قطره از ایران وارد نکرده است.
تحلیل بلومبرگ از نزدیک به پنج سال تصاویر ماهواره‌ای از شروع سال ۲۰۲۰ تا ۴ اکتبر ۲۰۲۴ از این منطقه نشان می‌دهد با وجود تحریم‌های ایالات متحده، صنعت سایه وسیعی مبتنی بر نفت ایران در این بخش از جهان در حال توسعه است.
بر اساس تحلیل بلومبرگ، در ماه‌های اخیر احتمالا دست‌کم دو برابر بیشتر از سال ۲۰۲۰ در این منطقه بین کشتی‌ها نفت جابه‌جا می‌شود، اما تخمین دقیق مقدار نفتی که از طریق این کانال جابه‌جا می‌شود، غیرممکن است.
۲۰ میلیارد دلار درآمد نفت تحریم‌شده
بلومبرگ نوشته با فرضیات محافظه‌کارانه درباره اندازه نفتکش‌ها، داده‌ها نشان می‌دهد که حدود ۳۵۰ میلیون بشکه نفت در نه ماه نخست سال جاری در این منطقه دست به دست شده است.
به این ترتیب با در نظر گرفتن قیمت متوسط نفت در سال ۲۰۲۴ و تخفیف اعمال‌شده بر نفت تحریم‌شده، مبلغ پرداخت شده بیش از ۲۰ میلیارد دلار است، هرچند بلومبرگ تاکید می‌کند ارزش واقعی احتمالا بسیار بیشتر از این مقدار است.
بلومبرگ بر اساس گفته هفت نفر آشنا با موضوع که در صنعت نفت، کشتیرانی یا امنیت دریایی فعالیت می‌کنند گزارش داده بیشتر این نفت قاچاق از ایران می‌آید و کشتی‌هایی هم که بلومبرگ در گزارش خود بررسی کرده به محموله‌های ایرانی مرتبط بودند.
بنا بر این گزارش، برای تهران که به درآمد نیاز دارد و در نتیجه تحریم‌ها به شدت با کمبود خریدار مواجه است، قمار دریای چین جنوبی وسیله‌ای برای بقا است. در همین حال برای چین، که به تحریم‌های اعمال‌شده ایالات متحده پایبند نیست، این شبکه پیچیده از واسطه‌ها و کشتی‌های متعلق به شرکت‌های صوری، به پالایشگاه‌های کوچک این کشور امکان می‌دهد به نفت ارزان دسترسی پیدا کنند.
این وضعیت و ناوگان تاریک، تهدید مستقیمی برای تلاش‌های غرب برای کاهش درآمدهای تهران، مسکو و کاراکاس است و نشان می‌دهد که چرا تحریم‌ها به سختی اجرا می‌شوند.
ناوگان در حال رشد
وزارت خارجه چین، بدون اظهار نظر مشخص درباره انتقال نفت ایران به چین، به بلومبرگ گفت تجارت این کشور با ایران اصولی و در چهارچوب قانون است و باید مورد احترام و حفاظت قرار گیرد.
کارشناسان امنیت دریایی به بلومبرگ گفته‌اند نتیجه فعالیت گسترده یک گروه متنوع از کشتی‌ها، که بدون نظارت نفت جابه‌جا می‌کنند، می‌تواند یک نشت فاجعه‌بار زیست‌محیطی باشد و فقط مسئله زمان است.
در همین حال، صاحبان کشتی‌های قانونی، نگران خطرات ناشی از تعداد زیادی کشتی‌های بدون بیمه و فعال در ناوگان تاریک هستند که از طریق آبراهه‌های شلوغ با فرستنده‌های خود که اغلب خاموش است، عبور می‌کنند.
این امر، شناسایی آنها را مثلاً در شب یا در هوای طوفای بسیار سخت می‌کند و خطر برخورد را افزایش می‌دهد.
از زمان تهاجم به اوکراین و اقدامات متعاقب غرب برای محدود کردن درآمدهای انرژی روسیه، ناوگان تاریک جهانی به‌طور چشمگیری گسترش یافته است و فعالیت در نقاط کلیدی انتقال فراساحلی از جمله در امتداد سواحل یونان، خلیج عمان و درست فراتر از این نوار نازک آب بین مالزی و اندونزی، افزایش یافته است.
بلومبرگ گزارش داده در اینجا گروهی که به ایران خدمت می‌کند رشد کرده است. مانند همتایان خود در جاهای دیگر، آنها به دنبال اجتناب از بنادر و آب‌های سرزمینی هستند که نظارت یا رصد در آنها تهاجمی‌تر است.
فروش نفت ایران به نام نفت مالزی
بر اساس داده‌های گمرک چین، این کشور از اواسط سال ۲۰۲۲ حتی یک قطره نفت از ایران وارد نکرده است. اما در عالم واقع، برآوردهای تحلیلگران و دانشگاهیان و داده‌های ردیابی کشتی‌ها نشان می‌دهد شرکت‌های چینی نزدیک به ۹۰ درصد از صادرات نفت ایران را خریداری می‌کنند که این مقدار نزدیک به ۱۰ درصد از واردات نفت چین است.
شواهد دیگر این قاچاق وسیع نفت را تائید می‌کند. در نه ماه اول امسال، واردات نفت از مالزی که بخش زیادی از این نفت جابه‌جا شده‌ی ایران به نام آن‌جا ثبت می‌شود، تقریبا هشت برابر این میزان در همان دوره در سال ۲۰۱۸، درست قبل از اعمال مجدد کامل تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران، بوده است.
بر اساس داده‌های گمرک چین، این کشور در سال ۲۰۲۳، روزانه بیش از ۱٫۱ میلیون بشکه نفت از مالزی وارد کرده است، در حالی‌که تولید نفت خام مالزی روزانه تنها ۵۰۸ هزار بشکه است.
ناوگان تاریک به طور کامل از ابهامات بهره می‌برد. کشتی‌ها نفت را حمل می‌کنند، محموله‌ها را منتقل می‌کنند و در صورت لزوم، با کمک واسطه‌ها و تعمیرکاران، تدارکات و خدمه دریافت می‌کنند.
بلومبرگ می‌نویسد با شروع به کار ترامپ انتظار می‌رود فشار بر تهران افزایش یابد و دولت ترامپ با وضع تحریم‌های سخت‌تر برای ایران و هر کسی که با آنها تجارت می‌کند، هزینه‌ها را افزایش می‌دهد، موانع را بالا می‌برد و تجارت را بیشتر به سمت کشتی‌های قدیمی و سایه‌دار سوق می‌دهد، اما بعید است که مانع از رفتن نفت به چین شود.
بنا بر این گزارش، نقطه شروع افزایش نظارت خواهد بود: قانون دریایی مستلزم آن است که کشتی‌هایی که درگیر انتقال کشتی به کشتی هستند، کشورهای ساحلی را از قصد خود مطلع کرده و از روش‌های توافق‌شده پیروی کنند.